UPSને મંજૂરી બાદ સરકારી કર્મચારીઓને હવે કેટલું પેન્શન મળશે? જાણો સરકારની OPS અને UPS યોજના વિશે

ભારતના સરકારી કર્મચારીઓ દ્વારા જૂની પેન્શન યોજના (ઓપીએસ) ફરીથી અમલમાં લાવવાની માગ સાથે અનેક આંદોલનો કરવામાં આવ્યા છે. આ મુદ્દે કેન્દ્રમાં એનડીએ સરકારે મોટો નિર્ણય લીધો છે. કેન્દ્રીય સરકારે હવે નવી પેન્શન યોજના (એનપીએસ)ની જગ્યાએ યુનિફાઈડ પેન્શન યોજના (યુપીએસ) શરૂ કરી છે. આ નિર્ણયને આજે કેબિનેટની બેઠકમાં મંજૂરી આપવામાં આવી છે.

25 વર્ષના સર્વિસવાળા કર્મચારીઓને મળશે સંપૂર્ણ પેન્શન

પેન્શન યોજના અંગે કેબિનેટની બેઠકમાં મોટો નિર્ણય લેવામાં આવ્યો છે. નવી યુનિફાઈડ પેન્શન યોજના હેઠળ કુલ 23 લાખ સરકારી કર્મચારીઓને લાભ મળશે. યુનિફાઈડ પેન્શન યોજનાના અનુસાર, 25 વર્ષ સુધી નોકરી કરનાર કર્મચારીને સંપૂર્ણ પેન્શન મળશે. સરકારએ 1 એપ્રિલ 2025થી યુનિફાઈડ પેન્શન યોજનાને અમલમાં મૂકવાનો નિર્ણય કર્યો છે.

મૃત્યુ પર પત્નીને કેટલું પેન્શન મળશે?

આટલું જ નહીં, જો કર્મચારીની નોકરી દરમિયાન મૃત્યુ થાય તો પત્નીને 60 ટકા પેન્શન આપવાની વ્યવસ્થા કરવામાં આવી છે. 10 વર્ષ સુધી સેવા આપનાર કર્મચારીને 10 હજાર રૂપિયા પેન્શન મળશે. કેન્દ્ર સરકારે જણાવ્યું છે કે વિવિધ રાજ્ય સરકારો પણ આ યોજનાને અમલમાં મૂકી શકે છે.

કેટલું મળશે પેન્શન?

યુનિફાઈડ પેન્શન યોજનાના પ્રમાણે, 25 વર્ષ સુધી સેવા આપનાર કર્મચારીને સંપૂર્ણ પેન્શન મેળવવાનો અધિકાર મળશે. આ પેન્શન એમ્પ્લોયીની છેલ્લી 12 મહિના દરમિયાન મળેલા પગારના 50 ટકા જેટલું હશે. નિવૃત્તિ પછી પેન્શનદારોના મૃત્યુના સંજોગોમાં, તેના પરિવારને મૃત્યુ સમયે મળતી પેન્શનની 60 ટકા રકમ મળશે.

એનપીએસ કર્મચારીઓ માટે યુપીએસનો વિકલ્પ

કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા આપવામાં આવેલી માહિતી મુજબ, એનપીએસ (નવી પેન્શન યોજના)ના કર્મચારીઓને યુપીએસ (યુનિફાઈડ પેન્શન યોજના)માં જવા માટે વિકલ્પ આપવામાં આવશે. 2004 પછી નિવૃત્તિ મેળવનારા કર્મચારીઓ માટે પણ યુપીએસનો વિકલ્પ ઉપલબ્ધ રહેશે.

જૂની અને નવી પેન્શન યોજનાઓ શું છે?

ઓપીએસ કમિટીના મહાસચિવ જિગર શાહે બીબીસી ગુજરાતી સાથેની વાતચીતમાં જણાવ્યું કે, “જૂની પેન્શન યોજનામાં, નિવૃત્તિ સમયે મળી રહેલી છેલ્લી પગારના 50 ટકા જેટલું પેન્શન મળતું હતું. નવી પેન્શન યોજનામાં, દર મહિને કર્મચારીના પગારના 10 ટકા અને સરકાર દ્વારા 10 ટકા પેન્શન ફંડમાં ઉમેરવામાં આવે છે. આ રકમ મ્યુચ્યુઅલ ફંડમાં રોકાણ કરવામાં આવે છે.”

“આ શેરબજાર આધારિત રોકાણમાંથી 60 ટકા રકમ કર્મચારીને નિવૃત્તિ સમયે આપવામાં આવે છે. બાકી 40 ટકા રકમ ઇક્વિટીમાં રોકવામાં આવે છે અને તેનું વ્યાજ દર મહિને પેન્શન રૂપે ચૂકવવામાં આવે છે.”

જિગર શાહ વધુમાં ઉમેરે છે, “માનો કે જો નિવૃત્તિ સમયે 20 લાખ રુપિયાની રકમ જમા થાય છે, તો 12 લાખ રુપિયા રોકડ રૂપે આપવામાં આવે છે અને બાકી 8 લાખ પરના દર મહિના વ્યાજને પેન્શન તરીકે ચુકવવામાં આવે છે.”

જૂની પેન્શન યોજના સમિતિના સંયોજક ભરતેંડુ રાજગોર કહે છે, “નવી પેન્શન યોજના શેરબજાર આધારિત હોવાથી પેન્શન કેટલું મળશે તેની અનિશ્ચિતતા છે. ઉદાહરણ તરીકે, યુક્રેન યુદ્ધ પહેલા મળતી પેન્શનની તુલનામાં, શેરબજારની મંદીને કારણે પેન્શન ઘટી ગઈ છે. છેલ્લા બે વર્ષમાં નિવૃત્તિ મેળવનારા કર્મચારીઓએ બે-ત્રણ હજાર રૂપિયા પેન્શન જોઈને નવી પેન્શન યોજનાના પરિચય વિશે ભ્રમ ફેલાયો છે.”

તેમના મતે, “60 વર્ષ પછી જીવનયાપનનો પ્રશ્ન ઉભો થાય છે.”

“નવી પેન્શન યોજનામાં કેટલી પેન્શન મળશે એ અંગે અંધારું હતું. છેલ્લા બે વર્ષમાં નવી પેન્શન યોજનામાં નિવૃત્તિ મેળવનારા કર્મચારીઓના અનુભવોથી આ અંધારું દૂર થયું છે.”

“હવે લોકો અનુભવ કરી રહ્યા છે કે તેઓને ઠગાઈ થઈ છે,” ભરતેંડુ કહે છે.

જિગર શાહ ઉદાહરણ સાથે સમજાવતાં કહે છે, “વાસ્તવિક ઉદાહરણો જોઈને, બેબી ગોપાલ કૃષ્ણન, જેમણે 2017માં ઉચ્ચ કાક્ષવર્તી તરીકે નિવૃત્તિ મેળવી હતી, તેમના છેલ્લી પગાર 32,900 હતી. નવી પેન્શન યોજનામાં તેમને દર મહિને 1650 રૂપિયા પેન્શન મળી રહી છે. જૂની પેન્શન યોજનામાં તેમને દર મહિને 16,450 રૂપિયા સાથે ડીએ (મહેંગાઈ ભથ્થા) મળવું હતું.”

તેઓ ઉમેરે છે, “નવી પેન્શન યોજના શેરબજાર આધારિત છે અને તે કર્મચારીઓની મંજૂરી વગર અમલમાં મૂકવામાં આવી છે. મહિના દીઠ 10 ટકા પગાર કાપવું પણ ફરજિયાત છે.”

જૂની પેન્શન યોજનામાં નવા પગાર પંચના લાભ મળે છે, જે નવી પેન્શન યોજનામાં ઉપલબ્ધ નથી.

પેન્શન કેમ જરૂરી છે?

આર્થિકશાસ્ત્રના નિવૃત્ત પ્રોફેસર હેમંત કુમાર શાહ કહે છે, “જૂની પેન્શન યોજનાને ફરીથી અમલમાં લાવવા જોઈએ. પેન્શનથી લોકો સુખી જીવન જીવવાની શક્યતા રહે છે.”

વિષય	વિગત
પેન્શનનું મહત્વ	પેન્શન, પ્રોવિડન્ટ ફંડ અને ગ્રેચ્યુઇટી પછી ત્રીજી નિવૃત્તિ લાભ છે. 60 વર્ષ પછી પેન્શન દેશના 40 કરોડ લોકો અને તેમના પરિવારો માટે શાંતિ અને સુરક્ષા પ્રદાન કરી શકે છે.
અસ્થિર ક્ષેત્રના કર્મચારીઓની સ્થિતિ	અસ્થિર ક્ષેત્રના કર્મચારીઓ માટે પણ સારા પેન્શન ઉપલબ્ધ હોવું જોઈએ.
ઉદ્યોગના કર્મચારીઓની સ્થિતિ	ઉદ્યોગના કર્મચારીઓ માટે કોઈ સારી પેન્શન યોજના નથી.
ઉદાહરણ	ઉદાહરણ તરીકે, 35 વર્ષ સુધી અમદાવાદની જાણીતી ટેક્સટાઈલ મિલમાં કામ કરનારા કર્મચારી, જેમણે નિવૃત્તિ સમયે 70 હજાર રૂપિયા પગાર મેળવ્યો હતો, તેમને હાલ 2,625 રૂપિયા પેન્શન મળે છે. આ પેન્શન વ્યવસ્થા પર વીણાઓ છે.

વર્તમાન યોજનામાં કર્મચારીઓને સારા પરત મળ્યા છે

સરકાર આ પગલું આ કારણે લઈ રહી છે કે કર્મચારીઓ આંદોલન કરી રહ્યા છે કે શું તેઓ નિવૃત્તિ પછી પૂરતી પેન્શન મેળવશે કે નહીં. જો કે, 2004 પછી જોડાયેલા કર્મચારીઓ આ યોજનામાં સારા પરત મેળવી રહ્યા છે. આ માટે જરૂરી છે કે કર્મચારીને 25-30 વર્ષ સુધી કોઈ વિથડ્રૉલ વગર રકમ જમા કરી હોય.

ઓપીએસ પર પાછા ન જવાનું નક્કી

કેન્દ્રીય સરકારે જૂની પેન્શન યોજનામાં (ઓપીએસ) પાછા ન જવાનું નક્કી કર્યું છે. પરંતુ સરકારએ તે સમયે વિશિષ્ટ સ્તરે મદદ કરવા માટે દરવાજો ખોલી રાખ્યો છે. જ્યારે કોંગ્રેસ મનમોહન સિંહ સરકારના નિર્ણયમાં ફેરફારની જાહેરાત કરી રહી હતી. જૂની પેન્શન યોજનામાં (ઓપીએસ) નિવૃત્તિ પછી દર મહિને મળી રહેલા છેલ્લા પગારના અડધી રકમ પેન્શન તરીકે ચુકવવામાં આવે છે. આ પેન્શન દર વખતના પગાર પંચના ભલામણના આધારે વધારવામાં આવે છે. પરંતુ નવી પેન્શન યોજનામાં (એનપીએસ) સરકારી કર્મચારી મૂળ પગારના 10% નો ફાળો આપે છે અને સરકાર 14% ફાળો આપે છે.

સરકાર 50% ગેરંટી આપવાની વિચારણા કરી રહી છે

વિષય	વિગત
પેન્શન મેળવવાનું માળખું	નિવૃત્તિ પછી કર્મચારીઓને મળતી રકમના આધારે જ પેન્શન ચૂકવવામાં આવે છે.
સરકાર દ્વારા ગેરંટીની વિચારણા	કેન્દ્ર સરકાર 40-45% પેન્શન માટે ગેરંટી આપી શકે છે, પરંતુ તે 25-30 વર્ષ સુધી કામ કરનારા કર્મચારીઓની ચિંતા દૂર કરવા માટે પૂરતી નથી.
સરકારના નવો વિકલ્પ	કેન્દ્ર સરકાર હવે 50% પેન્શન ગેરંટી આપવા માટે વિચારણા કરી રહી છે, જેથી કર્મચારીઓની સ્થિતિમાં સુધારો થાય.
પ્રભાવ	50% ગેરંટી આપવામાં આવે તો, નિવૃત્તિ પછીના જીવનમાં કર્મચારીઓને નાની પડતી પેન્શનના જોખમથી રાહત મળી શકે. પરંતુ, આ ગેરંટીથી પેન્શનની નક્કી રકમ અને જીવનમાન્ય વ્યય વચ્ચેના અંતરને પૂરું કરવામાં પૂરતી સહાય નહીં મળે.

નવી પ્રણાલીમાં ફંડ બનાવશે સરકાર!

આનો સરળ અર્થ એ છે કે જો પેન્શન માટે ઓછા પૈસા હોય તો સરકાર તેનો સંપૂર્ણ ખોટ ભરશે અને દર વર્ષે અંદાજ કરવો પડશે. સમિતિના કેટલાક સભ્યોનું કહેવું છે કે સરકારી પેન્શન યોજનામાં કેન્દ્ર સરકાર પાસે નિવૃત્તિ ફંડ નથી. કદાચ સરકાર